Το όραμα Snyder (Μέρος Α)

Συνεχίζοντας στο πνεύμα του προηγούμενου άρθρου μου, για το τέλος μιας εποχής του DCEU, είναι πρέπον και αναγκαίο να γίνει ένα αφιέρωμα στον άνθρωπο με τον οποίο ξεκίνησε το μέγα αυτό κινηματογραφικό εγχείρημα. Γενικότερα θα προσπαθήσω να κάνω μια προσέγγιση αντίστοιχα σοβαρή αυτού του οράματος, μιλώντας για τα καλά και τα κακά του.

Αναμφίβολα οραματικός και εξίσου αμφιλεγόμενος, ο Zack Snyder είναι ένας από τους σκηνοθέτες που έχει συζητηθεί πάρα πολύ την τελευταία τουλάχιστον οκταετία. Ίσως είναι ο πρώτος σκηνοθέτης mainstream ταινιών, όπου γύρω από αυτόν και το έργο του, έχουν χαραχθεί τόσο “απαράβατες γραμμές” και έχουν παραταχθεί τόσο φανατισμένα αντικρουόμενα στρατόπεδα υποστηρικτών και κατακριτών. Αυτό οφείλεται στο ότι ο Snyder έχει τη δική του χαρακτηριστική σφραγίδα και όραμα. Εντός αυτού το οράματος συμπεριλαμβάνονται συνήθως μια ποικίλη θεματολογία με τον αντίστοιχο συμβολισμό της, μια πιο σκοτεινή και μεταλλική αισθητική και διάφορα εσωτερικά μοτίβα και αναφορές. Όπως είναι λογικό το εν λόγω όραμα και τα μηνύματα του, δεν αρέσει σε όλους, ιδίως στους κριτικούς και σε μια σεβαστή μερίδα του ευρέος κοινού, ίσως γιατί δεν είναι τόσο για το ευρύ κοινό όσο για τους φαν της DC. Επίσης το εν λόγω όραμα έχει ελαττώματα, όχι πάντα τόσο μεγάλα όσο τα παρουσιάζουν οι κατακριτές του, αλλά έχει. Δεν τίθεται θέμα περί τούτου. Ας δούμε λοιπόν περί τίνος πρόκειται.

Το καλύτερο, πιο ενδιαφέρον και ταυτόχρονα ελαττωματικότερο στοιχείο του οράματος Snyder είναι ο έντονος και πολυδιάστατος συμβολισμός πίσω από τους ήρωες. Σε όλες τις ταινίες του ακόμα και στο κουτσουρεμένο Justice League, βλέπουμε μια βαθύτερη σύγκρουση των ιδεών, που εκφράζονται μέσω των ηρώων. Στο πιο απλό όλων των ταινιών του, το 300, έχουμε τη σύγκρουση μεταξύ πολιτικής ελευθερίας (Σπαρτιάτες/ Έλληνες γενικότερα) και τυραννίας (Ξέρξης/Πέρσες), της τιμής έναντι της υποταγής. Στο Watchmen έχουμε μια ωφελιμιστική πλεκτάνη που διαπράττει ένα δικό της «γενναίο ψεύδος» και έγκλημα για το ευρύτερο καλό (Ozymandias, Dr. Manhattan κ.α.) έναντι της αδιαπραγμάτευτης αλήθειας (Comedian, Rorscharch). Στην καλύτερη ταινία του Snyder και του DCEU – κι ας διαφωνήσουν κάποιοι – το Man Of Steel , έχουμε τη σύγκρουση μεταξύ της ελεύθερης θέλησης/ελευθερίας (Superman) έναντι του ντετερμινιστικού καθήκοντος (General Zod). Στο Batman Vs Superman έχουμε την σύγκρουση ενός οργισμένου και ορκισμένου για εκδίκηση υπαρξιστή στα όρια του μηδενισμού (Batman) έναντι σε έναν ακόμα αβέβαιο για τον εαυτό του ιδεαλιστή (Superman), ενώ παράλληλα ο Lex Luthor εκφράζει τον ανθρώπινο σκεπτικισμό, το σχήμα της Θεοδικίας και την αγωνία μπρος στο υπερανθρώπινο. Με την κατάληξη της ταινίας να είναι η αναγεννημένη πίστη προς τον άνθρωπο. Παρόμοια, αλλά σε μικρότερο βαθμό, έχουμε στο Wonder Woman τη αθώα και ιδεαλιστική πίστη στην αγάπη, τη δικαιοσύνη και την αξία του ανθρώπου (Diana) να συγκρούεται με το υπεροπτικό μίσος και την κυνική άρνηση του καλού στον άνθρωπο (Ares).

Παράλληλα με τον βαθύτερο αυτόν συμβολισμό έχουμε πιο απλά αλλά άκρως ενδιαφέροντα και καλά δομημένα story arch για τους ήρωες. Για παράδειγμα ο από πολλούς κατακριτέος πιο σκοτεινός, αβέβαιος και σκυθρωπός Superman, έχει επιτέλους μια λογική πορεία εντός των ταινιών. Ο Snyder δεν μας δίνει έναν Superman εξ’ αρχής «προσκοπάκι», αλλά κάποιον που δεν ξέρει τη θέση του σε έναν όχι και τόσο ιδανικό κόσμο, κάποιον που γνωρίζει τις ευθύνες που τον βαραίνουν, όντας λίγο πολύ ένας θεός μεταξύ θνητών. Ο Superman του Snyder από αυτή την άποψη είναι πραγματικός και μπορεί να ταυτιστεί μαζί του ο καθένας, που ψάχνει τον εαυτό του και τη θέση του στον κόσμο. Αντίστοιχα στο Watchmen βλέπουμε ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τη δύση της χρυσής εποχής τους και που προσπαθούν να προσαρμοστούν σε μια ζωή στον απόηχο της δόξας τους. Το ίδιο μπορούμε να δούμε στον Batman που βρίσκει διέξοδο από την ηθική και υπαρξιακή του κρίση. Οι χαρακτήρες και οι κόσμοι-καταστάσεις του Snyder είναι όσο προσγειωμένοι και πραγματικοί γίνεται και αυτό είναι αξιέπαινο.

Το πρόβλημα δημιουργείται στην σύνδεση μεταξύ αυτών των προσγειωμένων κόσμων και χαρακτήρων και του βαθύτερου συμβολισμού, καθώς όλα αυτά διέπονται από μια υποβόσκουσα αχρείαστη θρησκευτικότητα και υπερβολικά συχνή παρουσία μεσσιανικών σχημάτων και αλληγοριών. Στο σχήμα Man Of Steel (Γέννηση) – BvS (Σταύρωση) – Justice League (Ανάσταση), βλέπουμε στην ουσία έναν εκτενή παραλληλισμό/ story arch μεταξύ Superman και Χριστού. Μπορεί ο Superman ως Christ figure να μην αποτελεί νέο, μιας που υπάρχει στα κόμικς και στις παλιότερες ταινίες και να είναι εύστοχη ως ενός σημείου η παρουσία του, αλλά ο Snyder χάνει το μέτρο, υπερβάλλει, κουράζει και στηρίζει από αυτή την άποψη ολόκληρο το DCEU σε θεμέλια που τρέμουν. Ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός, το σύμπαν της DC είναι πολυθεϊστικό. Συνεπώς είναι παράδοξο και λάθος όλα να μπαίνουν κάτω από μια θεολογική/ηθική οπτική-ομπρέλα, η οποία είναι άσχετη ή αντίθετη με τη εκάστοτε μυθολογία. Στο όραμα του Snyder, μπορούμε να χρεώσουμε και το μεγάλο φάουλ του Wonder Woman, που σκότωσε όλους τους Ολύμπιους/Old Gods σε μια διήγηση, που θύμιζε περισσότερο από όσο θα έπρεπε την Πτώση του Εωσφόρου.

Στο ίδιο σκεπτικό έχουμε και την διαστρέβλωση της έννοιας του ήρωα. Οι ήρωες του Snyder, είναι συχνότερα από όσο θα έπρεπε μάρτυρες. Αντίστοιχα η έννοια του εκλεκτού έχει αντικατασταθεί ή έστω αναμειχθεί από τον Snyder με αυτή του μεσσία/λυτρωτή. Αν και γι αυτά τα δύο δεν φταίει ο Snyder, μιας που είναι γενικότερο φαινόμενο της εποχής. Το ζήτημα είναι, ότι τα βλέπουμε και σε χαρακτήρες, που δεν έχουν θέση. O επιστήμονας πλέον αμοραλιστής και απόμακρος Dr. Manhattan, η Αμαζόνα – αρχαία θεά Diana ακόμα και ο Λεωνίδας θα παρουσιαστούν σε πλάνα με ανοιχτά τα χέρια συμβολίζοντας τον εσταυρωμένο. Το ίδιο συμβαίνει με την αλληγορία του Πειρασμού στην έρημο και των διαλόγων μεταξύ ηρώων και κακών. Όπου αντί του Σατανάς – Ιησούς έχουμε τα Zod – Superman, Ξέρξης – Λεωνίδας, Ares – Diana, Steppenwolf/Heggra – Cyborg (κομμένη σκηνή από το JL). Με λίγα λόγια η προσπάθεια για βάθος και συμβολισμό του Snyder μέσω αυτής της οδούς, όχι μόνο είναι άστοχη αλλά καταντά γραφική και βλάπτει την υπόλοιπη θεματολογία των ταινιών.

Εν τέλει όλοι αυτοί οι διαφορετικοί κόσμοι και δυνάμεις, που γεννούν και κινούν τους ήρωες δεν γίνεται να ισοπεδώνονται, καθώς οριοθετούνται σε μια ξεπερασμένη αντίθεση ενός συγκεκριμένου καλού και ενός συγκεκριμένου κακού, τελείως ξένο προς αυτούς.

Συνεχίστε εδώ στο δεύτερο μέρος

Διαβάστε ακόμα: